Stanisław Kasznica urodził się 23 lutego 1874 r. w Warszawie. Ojciec Józef Kasznica był profesorem encyklopedii prawa (Teorii i Filozofii Prawa), prawa kościelnego Szkoły Głównej w Warszawie (od 1869r. Cesarski Uniwersytet Warszawski) i prawa kanonicznego Uniwersytetu we Lwowie. Matka Izabela z Trębickich pochodziła z rodziny ziemiańskiej.

Dom rodzinny przesiąknięty był atmosferą patriotyzmu, opierał się na wierze w autorytet Kościoła katolickiego i cechowała Go głęboka religijność. Wyniesionym z domu ideom pozostał wierny do końca swoich dni.

Droga do profesury na Uniwersytecie Poznańskim rozpoczęła się od nauki w szkołach średnich Warszawy i Lwowa, egzamin dojrzałości zaś Kasznica złożył w roku 1893 w elitarnym Gimnazjum św. Anny w Krakowie. Studia uniwersyteckie rozpoczął w tymże roku od chemii (Lwów) i medycyny (Warszawa), by jednak w roku 1985 porzucić je na rzecz prawa. Zapisując się na Wydział Prawny, Kasznica postanowił kontynuować tradycję rodziny, stając się trzecim z kolei pokoleniem wybierającym ten zawód. Już w czasie studiów dał znać o sobie jego temperament obywatelski, przede wszystkim jednak Kasznica silnie zaangażował się w działalność niepodległościową. Na drugim roku studiów wybrany został do zarządu Bratniej Pomocy, na trzecim zaś wstąpił w szeregi tajnej organizacji Oświata Narodowa, której celem było szerzenie oświaty wśród ludu. Działalność w niej przyniosła niebawem (październik 1898r) aresztowanie przez władze carskie. Młody Kasznica więziony był na Pawiaku w osławionym X Pawilonie Cytadeli. Po dwóch miesiącach więzienia, pod pozorem ciężkiej choroby, uwolniony za kaucją został jednak internowany w Warszawie. Studia mógł wznowić dopiero po upływie dwu lat. Ukończył je w roku 1901, stopień kandydata nauk otrzymał później na podstawie pracy Teoria państwa Stanisława Orzechowskiego . Przeszłość polityczna uniemożliwiła mu podjęcie pracy w zaborze rosyjskim, zatem udał się – nota bene jako obywatel austriacki – do Krakowa. Tam dla nostryfikacji dyplomu zmuszony był podjąć ponownie studia prawnicze zakończone doktoratem w 1904 roku. Brał jednocześnie aktywny udział w życiu politycznym i akademickim zorientowanym wybitnie prawicowo: Związek Młodzieży Polskiej „Zet” i tajna Liga Narodowa. Jednocześnie podjął pracę zawodową w Namiestnictwie we Lwowie. W roku 1905 przerwał ją jednak z uwagi na otrzymanie stypendium Akademii Umiejętności. Wsparcie Akademii umożliwiło mu wyjazd do Heidelbergu. Tam na sławnym uniwersytecie Kasznica uczęszczał na seminarium jednej z największych sław niemieckiej nauki prawa Georga Jellinka. Po powrocie w 1907r. objął we Lwowie kierownictwo Krajowego Urzędu Statystycznego. Nie oddalił się od polityki: założył Klub Dyskusyjny, mający w celach patriotycznych skupiać elitę urzędniczą Lwowa.

W roku 1912 Kasznica związała się po raz pierwszy ze szkołą wyższą. Objął wówczas stanowisko profesora nauk społecznych w słynnej i bardzo prestiżowej Krajowej Akademii Rolniczej w Dublanach pod Lwowem. Nauczanie łączył z pracą społeczną i polityczną, co stało się znakiem szczególnym jego drogi życiowej. W roku 1913 wybrany na posła do sejmu Krajowego piastował stanowisko sekretarza jego prezydium oraz aktywnie uczestniczył w pracach nad zmianą statutu krajowego i ordynacji wyborczej, tak by ludność ukraińska była silnej reprezentowana w Sejmie. Wybuch I wojny światowej zastał Kasznicę w Dublanach. Ochotniczo podjął się sprawowania zarządu majątkiem, chronił go przed grabieżą i w istocie zapewniał byt pozostałemu tam personelowi. Jednocześnie aktywny politycznie, wstąpił do siedmioosobowego Wydziału Wykonawczego Naczelnego Komitetu Narodowego (NKN). Jako członek sekcji wschodniej stanął na czele departamentu organizacyjnego. Aktywnie działał w Komitecie Pomocy Ofiarom Wojny. Po wystąpieniu w listopadzie 1914r. z NKN podpisał protest przeciwko formowaniu wojsk polskich przy państwach centralnych. Aresztowany w 1915 roku przez Austriaków za zdradę stanu, poddany został ciężkiemu, choć krótkotrwałemu śledztwu. Zwolniony dzięki wstawiennictwu wpływowych przyjaciół powrócił do Dublan. Kasznica zdawał sobie wówczas sprawę z szansy na odzyskanie niepodległości, nie szczędził więc wysiłków, by historyczna dla narodu szansa nie został zmarnowana. W maju 1918 roku w Krakowie uczestniczył w zebraniu Polskiego Koła Parlamentarnego, które proklamowało zjednoczenie i niepodległość Polski, jako członek delegacji polskiej brał udział w Zjeździe Narodów Uciśnionych w Pradze. W listopadzie 1918r. w okresie walk o Lwów organizował i kierował obroną Dublan przed Ukraińcami. W uznaniu wielkich zasług na tym polu został odznaczony Krzyżem Walecznych.

Po odzyskaniu niepodległości na propozycję ministra spraw wewnętrznych Stanisława Wojciechowskiego, objął stanowisko szefa sekcji administracyjnej ministerstwa. Jego zasługą było wówczas przygotowanie ustaw o inkorporacji byłej dzielnicy pruskiej i organizacji władz administracji ogólnej II instancji (władz wojewódzkich). Można zatem uznać Kasznicę za pioniera organizacji administracji niepodległego państwa. Ta doskonale zapowiadająca się kariera w administracji rządowej pochłonęłaby zapewne Kasznicę, gdyby nie propozycja profesora Antoniego Peretiatkowicza, organizującego wówczas Wydział Prawa Uniwersytetu Poznańskiego. Peretiatkowicz zaproponował profesorowi objęcie katedry prawa administracyjnego. Wiadomo, że Kasznica się wahał, w ministerstwie pracowało mu się dobrze, żal było rzucać zajęcie z dobrymi widokami na przyszłość. Tworzenie jednak nowych struktur uniwersytetu oznaczało pokonywanie nowych wyzwań, co było zgodne z temperamentem Kasznicy: kiedy uniwersytet zażądał jasnej odpowiedzi, zgodził się. Mianowany pismem Ministerstwa b. Dzielnicy Pruskiej 11 grudnia 1919r. profesorem zwyczajnym UP, od 01 stycznia 1920r. objął na UP katedrę nauki administracji i prawa administracyjnego. Autorytet Kasznicy był tak duży, iż już po kilku miesiącach został wybrany na dziekana Wydziału Prawa. Jako dziekan zorganizował administracje Wydziału, współdziałał w organizowaniu całego Uniwersytetu, w szczególności na zlecenie senatu opracował statut uczelni. Funkcję dziekana Wydziału Prawa Kasznica sprawował kilkakrotnie ( 1920/21, 1933/34, 1934/35, 1935/36), ciesząc się niezmiennie zaufaniem środowiska wydziałowego.

Na rektora uniwersytetu wybrany został po raz pierwszy w roku 1929. Pełnił swą funkcję dwukrotnie w latach akademickich 1929/30 i 1930/31. W obydwu kadencjach prorektorem był prof. Edward Lubicz Niezabitowski. W roku akademickim 1931/32 Kasznica sprawował z kolei funkcję prorektora w czasie kadencji rektorskiej Jana Sajdaka. Kadencje Kasznicy przypadły na trudny czas dla odrodzonej Rzeczypospolitej. Po latach pewnego ożywienia gospodarczego (1924-1929) przyszedł czas wielkiego światowego kryzysu. Kryzys gospodarczy, który szybko dotarł do Polski, nie mógł nie odbić się na stanie finansów Uniwersytetu. W skali państwa wywołał m. in. drastyczne zmniejszenie dochodów budżetowych, co z kolei wywołało radykalne ograniczenie wydatków. Prawidłowość ta miała bezpośredni wpływ na funkcjonowanie Uniwersytetu Poznańskiego. Brak środków budżetowych powodował ograniczenie możliwości rozwoju uniwersytetu a zatem i działania jego władz.

Sprawą, która najbardziej absorbowała Senat i rektora podczas pierwszej kadencji, było wydobycie Uniwersytetu ze stanu prowizorium lokalowego: budowa nowych gmachów uniwersyteckich i starania się o pozyskanie nowych pomieszczeń dla pracy dydaktycznej, naukowej i administracyjnej. Po zamknięciu Powszechnej Wystawy Krajowej Uniwersytet w 1929r. uzyskał pawilony: Pałac Rządowy (gmach chemii, ul. Grunwaldzka) i Pałac Sztuki (gmach anatomii, ul. Śniadeckich). Jednocześnie przystąpiono niezwłocznie do prac adaptacyjnych. Według planów gmach chemii miał zapewnić pomieszczenia 11 zakładom (8 zakładów chemicznych Wydziału Matematyczno-Przyrodniczego, zakład geografii gospodarczej Wydziału Prawno-Ekonomicznego, zakłady mineralogii i matematyki). W gmachu anatomii z kolei mieścić się miało 5 zakładów (anatomii prawidłowej wraz z topograficzną i kursem operacyjnym chirurgii, fizjologii, histologii i medycyny sądowej).

Prace i wprowadzanie się kolejnych zakładów do nowych pomieszczeń opóźniały trudności finansowe uczelni, jak pisał sam Kasznica – „szczupłość kredytów budowlanych”.

Uniwersytet podejmował również starania, by przejąć do wyłącznego użytku budynek Collegium Medicum przy ul. Fredry. Drogę ku temu otwarło wsparcie ministra reform rolnych, który zrezygnował z roszczeń do budynku, dzięki czemu możliwe było wyprowadzenie Okręgowego Urzędu Ziemskiego, jednego z ostatnich użytkowników gmachu. Ponadto ostatecznie wykończono Dom Akademicki przy Wałach Leszczyńskich 6.

W planach rozbudowy Uniwersytetu powracała budowa centralnego gmachu rolnictwa i leśnictwa. Sprawa ta, choć pozytywnie rozstrzygnięta przez rząd, nie nabierała stosownego tempa z uwagi na brak funduszy. Rektor w poszukiwaniu środków podejmował rokowania z przedstawicielami tzw. sfer gospodarczych.

W kolejnym roku akademickim sytuacja materialna Uniwersytetu nie poprawiła się. Kasznica wśród stałych bolączek wymieniał: katastrofalny brak dotacji ze strony państwa oraz inicjowaną przez ministerstwo akcję redukowania liczby etatów, w tym także naukowych. Narzekał już wówczas, że „profesorowie, coraz bardziej przeciążeni pracą dydaktyczną a w wielkich zakładach – także czynnościami administracyjnymi, a nawiasowo dodając, zmuszeni niedostatkiem do podejmowania się ubocznych zajęć, mimo największych wysiłków w wielu wypadkach nie są w stanie dostatecznie czasu poświęcać naczelnemu swemu zadaniu – pracy naukowej. A od jej wyników zależy przecież postęp naszej narodowej kultury, a także w wielkiej mierze – pozycja narodu naszego i państwa w świecie, co niestety , w Polsce odrodzonej nigdy nie było dostatecznie rozumiane ani doceniane”.

Z uwagi na wspomniany brak wsparcia ze strony państwa (nieudzielone kredyty) nie zostały wykończone i urządzone gmachy chemii (ul. Grunwaldzka) i anatomii (ul. Śniadeckich). Jedynie część zakładów wyprowadzono z dotychczasowych siedzib na Zamku, albowiem te „urągały najprymitywniejszym wymaganiom higieny”. Niestety, zakłady te (chemii farmaceutycznej, chemii organicznej i technologii środków lekarskich, zakład anatomii) przeniosły się do niewykończonych jeszcze pomieszczeń.

W miejscu stanął plan przejęcia Collegium Medicum przy ul. Fredry. Jak wiadomo, uzależniony był on od wyprowadzenia Okręgowego Urzędu Ziemskiego do pomieszczeń mającego powstać nowego gmachu Banku Rolnego. Jednakże projekt budowy banku został zaniechany i sprawa przejęcia całego gmachu Collegium Medicum „wróciła do swego pierwszego zabagnionego stanu”. Zawiodły plany pozyskania mecenatu zainteresowanego w rozwoju nauk rolnych i budowie Gmachu Centralnego Rolnictwa i Leśnictwa. Brak funduszy stanął również na drodze planów rozbudowy magazynów i czytelni Biblioteki Uniwersyteckiej. Wielkie trudności przeżywała drukarnia. Brak kapitału obrotowego, dotacji ministerialnych sprawił, iż konieczne było zredukowanie personelu i ograniczenie pracy do minimum.

Uregulowania wymagał stan własności licznych nieruchomości Uniwersytetu obciążonych ponadto licznymi hipotekami ( toczyły się spory o grunty na Sołaczu kupione w 1921r. od Barucha Eliasa, tzw. blok nieruchomości na Łazarzu i Wildzie nabytych w 1920r. od Spółdzielni Budowlanej Niemieckich Urzędników, tzw. grunty jeżyckie nabyte w 1921r. od Banku Związku Spółek Zarobkowych). Spory o własność były mozolne i nie rozwijały się pomyślnie – toczyły się procesy, pewnych widoków na zakończenie ich w kadencji Kasznicy nie było.

Kontynuowano rozpoczętą w 1930r. budowę drugiej połowy domu mieszkalnego profesorskiego przy ul. Libelta 13, z zapowiedzią oddania na jesień 1932r. ośmiu nowych mieszkań.

W okresie międzywojennym Kasznica pełnił wiele eksponowanych funkcji o charakterze ogólnopaństwowym. Był w latach 1922-1927 senatorem z listy Stronnictwa Chrześcijańsko-Narodowego. Piastował godność członka Rady Archiwalnej przy Ministerstwie Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego (1925-1935). W latach 1925-1939 był sędzią Trybunału Kompetencyjnego rozstrzygającego spory o własność pomiędzy organami administracji państwowej a sądami. Był także członkiem Państwowej Rady Oszczędnościowej (1924-1925). Silnie związany z praktyką prawniczą był w okresie międzywojennym współautorem niepublikowanych projektów ustaw i reform administracji. Szczególnie zaangażował się w prace dotyczące ‘statutu ekonomicznego’ dla Małopolski Wschodniej (1921r.). Wchodził w skład komisji do spraw reformy administracji: w okresie rządu W. Sikorskiego (1923r.) i w rządzie A. Skrzyńskiego, gdzie był członkiem tzw. Komisji Trzech wraz z M. Bobrzyńskim i S. Smólskim (1925r.). Przewodniczył komisji rządowo-sejmowej do opracowania statutu śląskiego (1925r.). W latach 1933-1935 opracował projekt ustawy o wewnętrznym ustroju województwa śląskiego. Niezwykle czynnie angażował się w organizację duszpasterstwa akademickiego w Poznaniu.

Zajęty spawami społecznymi, praktyką polityczną i ustawodawczą Kasznica – podobnie jak współcześni mu prawnicy – nie publikował wiele. Sprzed pierwszej wojny pochodzą opracowania koncentrujące się przede wszystkim na ustroju Galicji: Zasada proporcjonalności w prawie wyborczym (1908), Struktura narodowościowa ciała sędziowskiego w Galicji (1909), Materiały do reformy prawa wyborczego do sejmu galicyjskiego (1911), Gospodarka finansowa gmin miejskich i małomiejskich w Galicji (1912). W Drugiej Rzeczypospolitej ogłosił pracę pt. Władze administracji ogólnej po reorganizacji dokonanej Rozporządzeniem Prezydenta RP z 19.01.1928 (1928). Wydał także skrypty uniwersyteckie: Samorząd (1935), Teoria samorządu (1936), Nauka administracji (1929-1933). Całkowicie nieprawniczy, bo mający charakter rozważań religijno-filozoficznych, był opublikowany w 1936r. tom Rozważania.

Pierwsze lata wojny i okupacji spędził na tułaczce. Od 1942r. mieszkał w Warszawie, gdzie wykładał na tajnych kompletach Uniwersytetu Warszawskiego i Uniwersytetu Ziem Zachodnich. Po wojnie powrócił do Poznania i objął obowiązki służbowe 1 lutego 1945r. Jako prodziekan Wydziału Prawa odtworzył struktury Wydziału i Uniwersytetu: na wydziale Prawa zorganizował zakład prawa publicznego, obejmujący 3 katedry: prawa administracyjnego, międzynarodowego publicznego i państwowego.

W 1947r. Kasznica formalnie osiągnął wiek emerytalny. Moment ten stanowił dobry pretekst do pozbycia się głoszącego niewygodne prawdy profesora. Mimo starań dziekana prof. Zygmunta Lisowskiego, jednomyślnego wniosku Rady Wydziału Prawa i poparcia Senatu o pozostawienie w służbie czynnej na rok 1947-1948 przeniesiony został decyzją ministra szkolnictwa wyższego z dnia 09 września 1947r. w stan spoczynku z dniem 31 grudnia 1947r. prawdziwym powodem była niewątpliwie przeszłość polityczna, poglądy sprzeczne z dogmatami komunizmu, a także aresztowanie w lecie 1947r. syna Stanisława Józefa. Syn profesora to niewątpliwie jedna z wybitniejszych postaci polskiej prawicy do roku 1939 (ONP-ABC, Organizacja Polska). W państwie ludowym za antykomunistyczną działalność w czasie okupacji – należał do dowództwa Narodowych Sił Zbrojnych – skazany został na śmierć i stracony w maju 1948r.

Kasznica na emeryturze borykał się z chorobą i trudnymi warunkami materialnymi. Dane mu było jednak doczekać się – wprawdzie krótkotrwałego - zadośćuczynienia. Po październiku 1956r. reaktywowany jako jeden z wielu innych ’wyklętych’ profesorów (powołanie na samodzielnego pracownika nauki w katedrze prawa administracyjnego z dniem 01 października 1956r. decyzją Ministerstwa z 4 grudnia 1956r.), podejmował dyskusje nad przywróceniem sądownictwa administracyjnego, jednego z fundamentów praworządnego państwa. Sędziwy i podupadły na zdrowiu nie włączył nie na trwałe w działalność akademicką. Zmarł 17 listopada 1958r. w Krosinku pod Poznaniem. Był dwukrotnie żonaty: z Amelią Malewską oraz jej siostrą Eleonorą. Z pierwszego małżeństwa miał synów Stanisława i Jana, z drugiego – synów Andrzeja i Wojciecha oraz córkę Eleonorę.

Ci, którzy Go pamiętają, wspominają, iż pracę w rektoracie rozpoczynał od krótkiej modlitwy przed pomnikiem Chrystusa Króla stojącym do 1939r. na dzisiejszym placu Mickiewicza. Był człowiekiem odznaczającym się ogromną dyscypliną wewnętrzną, konsekwencją w działaniu i jednoznacznie określonym światopoglądzie. Wrodzonym słabościom – był typem człowieka anemicznego i wątłego – nie poddawał się. Zwykle wstawał rano, gimnastykował się, nacierał zimną wodą i zasiadał do pracy. Obdarzony wielkim urokiem osobistym i głęboką wiedzą, łatwo zjednywał sobie przyjaciół i uczniów.

Źródło: J.W. Ochmański „Poczet rektorów Almae Matris Posnaniensis”

WAŻNE POSTACIE

O. MICHAŁ CZARTORYSKI OP (1897 - 1944)

Źródło: Dominikanie - Warszawa

KS. JAN KANTY PYTEL (1928-2019)

Źródło: Super User

JACEK ŁUCZAK (1934-2019)

Źródło: Super User

STEFAN DĄBROWSKI (1877 - 1947)

Źródło: Wirtualne Muzeum Historii Poznania

O. JAN GÓRA OP (1948 - 2015)

Źródło: Wikipedia

KARD. AUGUST HLOND (1881 - 1949)

Źródło: historia.org.pl

ANTONI TOMASZ JURASZ (1882 - 1961)

Źródło: Maria Prądzyńska-Maślaczyńska

MAKSYMILIAN JACKOWSKI (1815-1905)

Źródło: Wikipedia

ELEONORA KASZNICA (1928 - 2016)

Źródło: Archiwum rodzinne Eleonory Kasznicy

STANISŁAW JÓZEF KASZNICA (1908 - 1948)

Źródło: Instytut Pamięci Narodowej

ZDZISŁAW KRYGOWSKI (1872 - 1955)

Źródło: Stowarzyszenie Rodu Krygowskich

KAROL LIBELT (1807 - 1875)

Źródło: Internetowy Polski Słownik Biograficzny

KAROL MARCINKOWSKI (1800 - 1846)

Źródło: Wikipedia

O. KAROL MEISSNER OSB (1927 - 2017)

Źródło: Źródło: Benedyktyni - Lubiń

LEOPOLD RUTKOWSKI (1887 - 1949)

Źródło: Wikipedia

ZYGMUNT SZYMAŃSKI (1871 - 1953)

Źródło: Archiwum rodzinne

KAZIMIERZ SZYMAŃSKI (1909 - 1975)

Źródło: Archiwum rodzinne

HELIODOR ŚWIĘCICKI (1854 - 1923)

Źródło: Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk

JÓZEF TELIGA (1914 - 2007)

Źródło: Antonina Komorowska

LECH TRZECIAKOWSKI (1931 - 2017)

Źródło: epoznan.pl

JACEK WIESIOŁOWSKI (1940 - 2016)

Źródło: Jacek Skibniewski

ZBIGNIEW ZIELIŃSKI (1907 - 1968)

Źródło: Wikipedia