"...Wartość życia człowieka istnieje w tym,

co pozostawia on drugim po sobie..."

 Emilia Sczaniecka

 

 

Wybitna Polka, wielka patriotka.

Uczestniczka

powstań narodowowyzwoleńczych

w 1830, 1848 i 1863

Strażniczka wiary, mienia i języka polskiego.

Organizatorka pomocy i służby

samarytańskiej oraz opiekuńczej.

Propagatorka oświaty, edukacji i czytelnictwa.

 

Cytat z tablicy nagrobnej, grobowca Emilii Sczanieckiej w Michorzewie.

 

 

Emilia Sczaniecka należała do pokolenia Polaków żyjącego w czasie, kiedy próbowano bezskutecznie odzyskać utraconą niepodległość. Przeżyła czas Powstania Listopadowego, Wiosny Ludów i Powstania Styczniowego. Całe swoje długie 92 -letnie życie poświęciła walce o wolność i niepodległość. Zasługuje na wielki szacunek nie tylko ze względu na działalność niepodległościową, ale również za wyjątkową skuteczność i determinację w działaniu na rzecz utrwalania polskości, wspierając edukację, życie kulturalne oraz działalność społeczną. Była osobą o wielkiej wrażliwości, która w imię dobra wspólnego umiała poświęcić nawet własne życie osobiste. Za swoją odwagę i poświęcenie zapłaciła wysoką cenę, ale dzięki tej postawie zaliczamy ją dzisiaj do najwybitniejszych postaci Wielkopolski.

11 maja 2021 roku mija 125 rocznica śmierci Emilii Sczanieckiej, wybitnej i wielce zasłużonej Wielkopolanki, która pozostaje ciągle niezbyt doceniana i pamiętana.

Chcielibyśmy, aby właśnie Emilia Sczaniecka była tą postacią, która zapoczątkuje na naszej stronie internetowej cykl wybitnych kobiet zasłużonych dla Wielkopolski i naszego narodu.

 

Emilia Sczaniecka.

 

Śladami Emilii Sczanieckiej

 

Brody

Emilia Sczaniecka urodziła się 20 maja 1804 roku w Brodach, w jednym ze znaczących rodów szlacheckich. Ojciec to Łukasz Sczaniecki herbu Osorya, mama Weronika z Wyskota-Zakrzewskich była córką rotmistrza wojsk polskich i łowczego gnieźnieńskiego. Mieli pięcioro dzieci: synów Stanisława i Konstantego oraz córki Nimfę, Kordulę i Emilię.

Drewniany kościół kryty gontem, jeden z najpiękniejszych przykładów sakralnej architektury drewnianej w Wielkopolsce. Przed kościołem imponująca stara lipa, zapewne pamiętająca czasy rodziny Sczanieckich.

 

Obok kościoła widać neorenesansowy pałac Paula von Pfluga z roku 1890, który odkupił Brody od Sczanieckich.

 

Mur nagrobny rodziny Paula von Pfluga.

 

Tylko piękny starodrzew otaczający dzisiejszy pałac pamięta zapewne czasy i miejsce urodzenia Emilii Sczanieckiej.

 

 

Pakosław

 Kolejne ważne w biografii Emilii Sczanieckiej miejsce to Pakosław.

Ten majątek wraz z Michorzewem i Michorzewkiem, odziedziczyła Emilia w spadku po rodzicach. Pałac - willa położony jest na lekkim wzniesieniu. Został zaprojektowany i wybudowany dla Sczanieckiej przez Antoniego Krzyżanowskiego. W przeszłości musiało być tu pięknie. Jeszcze dzisiaj to miejsce, choć opuszczone i niszczejące, nosi ślady dawnej świetności. Z nim też Emila była najbardziej związana. W Pakosławiu założyła szkołę i ochronkę dla wiejskich dzieci i szpital dla chorych i kalek. Tu realizowała wiele swoich społecznych projektów.

Kolejne miejsce związane z Emilią Szczaniecką to położony kilkanaście kilometrów dalej wspomniany powyżej Lwówek. Widoczny na zdjęciach pałac został wzniesiony dla ówczesnego właściciela miasta, późniejszego biskupa Józefa Pawłowskiego. Przebudowany w 1780 roku i rozbudowany z inicjatywy Stefana Łąckiego. W tym pałacu przebywała Emilia Szczaniecka po zarekwirowaniu Pakosławia, czekając na wyrok w związku z jej udziałem w powstaniu listopadowym. Obecnie znajduje się tam przychodnia lekarska, a część obiektu podobno wróciła do ostatnich, przedwojennych właścicieli.

 Eklektyczny pałac w Chraplewie, domniemany pałac Nimfy Sczanieckiej - żony Antoniego Łąckiego i siostry Emilii.

 

Poznań, Wzgórze Świętego Wojciecha, tablica epitafijna we wnęce muru otaczającego gotycki kościół parafialny, poświęcona Emilii Sczanieckiej, ufundowana przez Wielkopolanki w 1898.

 

125 rocznica śmierci Emilii Sczanieckiej

11 maja 2021 roku, Maria Prądzyńska i Teresa Krokowicz złożyły kwiaty pod tablicą Emilii Sczanieciej w dniu 125 rocznicy Jej śmierci.

 

 

Opracowano w oparciu o informacje z książki Marka Rezlera, Emilia Sczaniecka 1804-1896. Zdjęcia Teresa Krokowicz.

 

 Emilia Sczaniecka (1804-1896)

 

Emilia Sczaniecka urodziła się 20 maja 1804 r. w Brodach, w rodzinie szlacheckiej. Ród Sczaneckich był jednym z bardziej znaczących w Wielkopolsce. Emilia miała dwie siostry - Nimfę i Kordulę oraz dwóch braci - Stanisława i Konstantego. Spokojne i szczęśliwe dzieciństwo nie trwało długo.

W 1810 r. zmarł jej ojciec - Łukasz Sczaniecki. Rok po śmierci męża, matka Weronika, za namową teściowej Anastazji Sczanieckiej, przeprowadziła się wraz z dziećmi do Poznania. Tu Emilia i Nimfa rozpoczęły naukę w znanej pensji żeńskiej pod kierownictwem J.S. Kaulfussa. Tam przeszły wszechstronną edukację obejmującą naukę czterech języków; polskiego, niemieckiego, francuskiego i włoskiego. Uczyły się również przyrody, malarstwa, urządzania mieszkań, muzyki i robót ręcznych. Po zamknięciu szkoły, naukę kontynuowały w pensji państwa Trimaille, a potem w żeńskiej szkole Reida.

W 1818 r. rodzinę Sczanieckich spotyka kolejny cios, umiera matka Emilii, a opiekę nad dziećmi przejmuje babka Anastazja. Początkowo dzieci przebywały w Wąsowie, jednak ostatecznie rodzina podjęła decyzję, że Emilia wraz z siostrą Kordulą wyjadą do Drezna, by kontynuować naukę na francuskiej pensji Laforgue. Był to ważny okres w życiu Emilii i jej pierwszych kontaktów z polską konspiracyjną działalnością narodową. W tym czasie poznała Karola Marcinkowskiego, propagującego patriotyczną organizację studentów „Związek Polski”.

W 1823 r. Emilia ukończyła edukację w Dreźnie. W spadku po rodzicach odziedziczyła Pakosław, Michorzewo i Michorzewko i mając niespełna 20 lat została właścicielką i gospodynią 1500 hektarowego majątku. Szybko wcieliła się w nową rolę zarządzającej. Okazała się osobą kompetentną i odpowiedzialną. Starannie dobierała współpracowników dla których była wymagająca, ale sprawiedliwa. Ponieważ zawsze najwięcej wymagała od siebie, tą postawą zaskarbiła sympatię podwładnych. Była bardzo lubiana i ceniona.       

Rok 1830 i wybuch powstania listopadowego mobilizuje ją do organizacji pomocy na rzecz walczących w Królestwie. Kwestując wśród ziemian, bogatych kupców, osobiście przekazuje niebagatelną sumę 1600 talarów, wspomagając powstańców. Stanęła na czele Kobiecego Komitetu Pomocy Powstańcom. Wraz z Klementyną Grabowską, Heleną Turnową i siostrą Nimfą Łęcką zbierała fundusze, środki opatrunkowe, organizowała lazarety i transport. Chcąc być blisko walczących wyjechała do Warszawy, gdzie pracowała jako sanitariuszka. Tam po raz pierwszy Emilia zetknęła się ze skutkami walki zbrojnej, realiami pola bitwy i jednocześnie z trudno wyobrażalnym ludzkim nieszczęściem. To była twarda szkoła życia, która odcisnęła silne piętno na psychice młodej kobiety. Dzięki niej zdobyła jednak doświadczenie jak kierować lazaretem, jak udzielać pomocy rannym. Umiejętności, te pomogły Emilii Sczanieckiej w prowadzeniu późniejszej działalności społeczno-samarytańskiej. W Warszawie zaprzyjaźniła się z Klaudyną Potocką i wraz z nią działała w Towarzystwie Dobroczynności Patriotycznej Kobiet. W grudniu 1831 roku spotkała Adama Mickiewicza, którego niezwykle ceniła za jego twórczość, jednocześnie z rezerwą podchodziła do jego życia prywatnego.

Za udział w powstaniu listopadowym wielu ziemian było dotkliwie prześladowanych karami więzienia oraz często konfiskatą majątków. Restrykcje władz pruskich dotknęły również Emilię, która za swą powstańczą aktywność została skazana na konfiskatę majątku i sześciomiesięczną karę więzienia. Do momentu ogłoszenia wyroku mieszkała u swej siostry Nimfy w Chraplewie. Popularność i powszechny szacunek jakim się cieszyła Emilia wpłynęły łagodząco na decyzję sądu i 9 lutego 1833 r. została ułaskawiona. Po powrocie do Pakosławia kontynuowała działalność społeczną i samarytańską uruchamiając szkołę dla dzieci i szpital. Nie zaprzestała angażować się w działalność konspiracyjną na terenie Wielkopolski. Nadal utrzymywała kontakty z emigracją niepodległościową. Była jedną z głównych organizatorek kolportażu prasy emigracyjnej i jej przerzutu za granicę, stając się krajową łączniczką emigracji niepodległościowej z polskim ziemiaństwem. W roku 1835, w uznaniu zasług, przyznano jej złoty medal "Dobroczyńca Ludzkości".

Lata 1835-36 to lata śmierci jej babki Anastazji, brata Stanisława i serdecznej przyjaciółki, Klaudyny Potockiej. W roku 1838 roku umiera jej siostra Nimfa. Emilia przejmuje opiekę nad osieroconymi dziećmi i wyjeżdża z nimi do Berlina, gdzie nadzoruje ich edukację.

W latach 1839-1844 Emilia podróżowała po świecie, była m.in. w Londynie, Paryżu i Włoszech. Po powrocie, prowadzi bogate życie towarzyskie i zawiera znajomości z tak ważnymi wówczas postaciami, jak Karol Libelt czy Ludwik Mierosławski. W dalszym ciągu zaangażowana jest w działalność patriotyczną. W czasie Wiosny Ludów, pracowała głównie w lazaretach - opiekowała się rannymi, odpowiadała za finanse i zaopatrzenie placówki.

Okres powstania styczniowego to kolejny czas wzmożonej aktywności Emilii Szczanieckiej i kontynuacja jej działalności na rzecz organizowania pomocy rannym, opieki nad podległymi jej szpitalami oraz udzielania wsparcia więźniom, sierotom i wdowom.

Działalność Emilii Sczanieckiej, nie ograniczała się jedynie do zrywów narodowych. W 1861 utworzyła fundusz zapomóg dla dworskiej czeladzi i komorników w swoim majątku. Kilka lat później zorganizowała Kółko Pań Wielkopolskich, które wspomagało weteranów powstań narodowych i finansowało kształcenie młodych emigrantów. Ponadto wspierała działalność Towarzystwa Pomocy Naukowej im. Karola Marcinkowskiego, a w 1870 r. przekazała mu swoje udziały w wysokości 1000 talarów. W latach 1877-1886 powołała ochronki dla wiejskich dzieci w Pakosławiu, Michorzewie i Michorzewku. Uczestniczyła także w tworzeniu Banku Ziemskiego, który założony w 1886 r. w Poznaniu, miał na celu ochronę polskiej ziemi przed wyprzedażą w niemieckie ręce. W tym czasie Emilia straciła kolejne bliskie osoby. W 1870 r. umiera siostra Kordula, a w 1873 r.- brat Konstanty.

Emilia Szczaniecka do ostatnich chwil swego długiego życia pozostawała czynna. Dzięki zaangażowaniu w sprawy narodowe, patriotyzm i determinację w działalności samarytańskiej, zdobyła ogromny szacunek współczesnych. Dla wyznawanych idei poświęciła całe życie, nie wyłączając swojego życia prywatnego czy zdrowia. Zmarła 11 maja 1896 r. w Pakosławiu. Nie doczekała upragnionej niepodległości ukochanej Ojczyzny. Pomimo, iż należy do najwybitniejszych postaci historii Wielkopolski, w kraju pozostaje postacią wciąż mało znaną. Pamięta się o niej lokalnie w Pakosławiu, Chraplewie, Lwówku, Brodach czy Michorzewie, czyli na terenach na których działała, a jej zasługi mają zasięg ogólnopolski i charakter ponadczasowy.

125 rocznica śmierci Emilii Szczanieckiej to dobra okazja przypomnienia historii życia tej niezwykłej kobiety, której tak wiele zawdzięczamy. Może nadszedł czas na szersze upowszechnienie pamięci o Niej i bardziej godne upamiętnienie tej postaci.

Poniżej zamieszczamy informacje o śmierci Emilii Sczanieckiej, które zostały zamieszczone w Dzienniku Poznańskim w maju 1896 roku.

 

 

 

W swej ostatniej woli wyraża życzenie, aby pochować ją w Michorzewie, "w prostej jesionowej trumnie, wśród grobów, gdzie prosty lud grzebano".